teologia duchowego izraela – przyczyny
System interpretacji Biblii w sposób alegoryczny wprowadzony przez Orygenesa – teologa gnozy – dał podwaliny do stworzenia teologii duchowego Izraela zastępującej fizyczny naród Izraela narodem składającym się z nie-Żydów. Orygenes przedstawił system, który możemy określić jako teologia duchowego Izraela, jako jedyny właściwy sposób odczytywania i rozumienia Biblii. W systemie tym Orygenes często zaprzeczał literalnemu sensowi tekstu, zastępując jego proste znaczenie wymyślonymi przez siebie alegoriami. Ich sensu nie można było podważyć odwołując się do samego tekstu, ponieważ wedle tej teorii tekst nie przekazywał wprost treści, o których mówił.
Stosując system alegoryczny, tam gdzie jest napisane „Izrael” należy czytać „Kościół”, a nie „Żydzi”, o ile obietnica lub wypowiedź zawarta w tekście jest pomyślna. Jeśli jest inaczej, tzn. obietnica lub wypowiedź jest niepomyślna, wtedy „Izrael” oznacza Żydów, a nie Kościół.
„Kiedy nasze czyny są wzniosłe i nie opierają się na ziemskim gruncie, wtedy Amalek przegrywa (…). Dlatego jeśli naród przestrzega prawa, to ręce Mojżesza są wzniesione, a wróg traci swą moc; jeśli zaś prawo nie jest przestrzegane, Amalek osiąga przewagę (…). Myślę, że poprzez tę ilustrację Mojżesz reprezentuje również dwa narody, z których pierwszy to nie-Żydzi, podnoszący jego ręce w górę i wyciągający je ku niebu w kształcie krzyża, co oznacza wypełnienie jego Pism i rozumienie ich na poziomie duchowym, w rezultacie przynoszące im zwycięstwo, podczas gdy drugi naród nie pomaga Mojżeszowi trzymać rąk w górze i nie znajduje ani w nim, ani w jego Pismach duchowej głębi i subtelności, co w efekcie sprowadza na nich klęskę”.
Fragment komentarza Orygenesa do cytatów Biblijnych opisujących wygraną bitwę Izraela z Amalekitami.
Mimo, iż Orygenes był przez wielu uważany za heretyka to większość greckich „Ojców Kościoła” w II i w IV wieku była pod wpływem jego nauk. System alegoryczny przez niego podany sprawił narodziny teologii o „nowym Izraelu”, zakładającej zastąpienie Żydów przez Kościół w Bożym planie odkupienia. Zarówno sam Orygenes jak i jego pisma zostały dobrze przyjęte w rzymskiej prowincji zwanej „Palestyną”, a szczególnie w Cezarei. Został tam ordynowany wbrew przepisom kanonicznym Kościoła, a tamtejsze gminy chrześcijańskie nie uznały jego ekskomuniki.
Taka postawa kościołów „palestyńskich” jest zrozumiała, jeśli weźmiemy pod uwagę jej kontekst historyczny. Prawie wszyscy Żydzi zamieszkujący Judeę i Samarię albo zginęli podczas powstania Bar Kochby w latach 132-135, albo poszli do rzymskiej niewoli. A przecież zanim Ewangelia została ogłoszona nie-Żydom, istniały kościoły żydowskie „w całej Judei, Galilei i Samarii”.
A gdy przybył do Jerozolimy [Sza’ul z Tarsu], starał się przyłączyć do uczniów, ale wszyscy się go bali, nie wierząc, że jest uczniem. Lecz Barnaba zabrał go, zaprowadził do apostołów i opowiedział im, jak w drodze ujrzał Pana i że do niego mówił, i jak w Damaszku nauczał śmiało w imieniu Jezusa. I przestawał z nimi, poruszając się swobodnie w Jerozolimie i występując śmiało w imieniu Pana. Rozmawiał też i rozprawiał z hellenistami, lecz ci usiłowali go zgładzić. A gdy bracia dowiedzieli się o tym, odprowadzili go do Cezarei i wyprawili do Tarsu. Tymczasem kościół, budując się i żyjąc w bojaźni Pańskiej, cieszył się pokojem po całej Judei, Galilei i Samarii, i wspomagany przez Ducha Świętego, pomnażał się. [Dz.Ap. 9:26-31]
Po zakończeniu powstania Bar Kochby Żydzi otrzymali zakaz wstępu nawet na przedmieścia Jerozolimy. Samo miasto zostało zburzone, a jego nazwa zmieniona na Aelia, ku czci zwycięskiego cesarza Hadriana, utożsamianego z rzymskim bogiem Jupiterem. Aż do tego czasu wszyscy biskupi Jerozolimy byli Żydami, należy zatem przypuszczać, że wcześniejsi przywódcy kościoła w Cezarei również pochodzili z Izraelitów. Imperium rzymskie spowodowało zanik żydowskich kościołów i zastąpienie ich zgromadzeniami pochodzenia pogańskiego, wśród których panowało naturalne przekonanie, że dokonuje się „zmiana warty”, a nie-Żydzi zastępują Żydów w Bożym planie.
Orygenes jako teolog gnozy uważał, że zgodnie z gnostyckim sposobem patrzenia na wiarę człowieka, to chrześcijanie w lepszy i w bardziej duchowy sposób rozumieli tajemnice ukryte w Biblii. Zaś Żydzi, byli jedynie w stanie odczytywać tekst biblijny literalnie. Orygenes propagował w ten sposób mit żydowskiego literalizmu – co zupełnie nie było prawdą.
Biblia sama wyjaśnia, że zawiera znaki i symbole, typy i cienie rzeczy przyszłych, metafory i przypowieści, wizje, sny i tajemnice, a także duchowe lekcje wykraczające poza konkretny opis danego wydarzenia. Paweł pisze o niektórych faktach historycznych, które miały miejsce podczas Exodusu i później. Oto, jak mówi o nich do współczesnych sobie wierzących, uczestników Nowego Przymierza: „A to wszystko na tamtych przyszło dla przykładu i jest napisane ku przestrodze dla nas, którzy znaleźliśmy się u kresu wieków” [I Kor. 10:11].
Przypomina również Tymoteuszowi, że „całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany” [II Tym. 3:16-17].
Aby coś, co wydarzyło się komuś innemu, mogło mieć jakieś znaczenie dla nas, musi się w tym kryć jakaś lekcja wykraczająca poza sam fakt. Lekcję tę możemy jednak zrozumieć dopiero wówczas, gdy pojmiemy istotę samego wydarzenia, a nie dzięki zignorowaniu go lub modelowaniu rzeczywistości w taki sposób, żeby pasowała do naszych ustalonych wcześniej przekonań.
Orygenes, mimo iż zdawał sobie sprawę z tego, że Pisma Nowego Przymierza były przekazane za pośrednictwem pisarzy żydowskich, przekształcał rzeczywistość tak, żeby pasowała do jego poglądów. Wszystkich, którzy trzymali się literalnego znaczenia tekstów biblijnych ukazywał jako „niewdzięcznych Żydów odrzucających Pana”.
Każdy, kto nie akceptował jego alegorycznej metody interpretacji, był dla niego po prostu „Żydem” i nie powinien uważać się za członka Kościoła. Orygenes oświadczył, że „jeśli ktokolwiek zamierza odczytywać i rozumieć te słowa literalnie, powinien uczęszczać na zgromadzenia żydowskie, a nie na chrześcijańskie. Lecz skoro chce być chrześcijaninem i uczniem Pawłowym, niechże wysłucha nauki apostoła mówiącej, iż „Prawo jest duchowe” oraz jasno stwierdzającej, że gdy mówi ono o Abrahamie, jego żonach i synach, należy to rozumieć alegorycznie.”
Orygenes, przedstawiając taki obraz rzeczy, zapomniał i pominął autorytet prawdziwego Słowa Boga, które jest nieomylne. Pismo Święte przedstawia siebie jako standard Prawdy, według którego należy osądzać wszystko inne, z interpretacją włącznie. Jednakże podstawowa zasada interpretacji alegorycznej, negując odczytywanie tekstu zgodnie z jego literalnym znaczeniem, czyni ten standard bezużytecznym. W ten sposób „prawdziwe” znaczenie Pism nie ma już związku z tym, co jest w nich napisane. „Zdaniem Orygenesa, standard Prawdy stał się niewidzialny dla wszystkich z wyjątkiem człowieka doskonałego (ho teleios, co może oznaczać „wtajemniczonego”) [który] osiągnął zrozumienie prawa duchowego.” Nauki gnostyckie zaczęły z czasem stanowić rdzeń doktryny kościoła tworzącego się na zrujnowanej ziemi Izraela i w całej zachodniej Europie.
teologia duchowego izraela. czy jednak na pewno?
I począwszy od Mojżesza poprzez wszystkich proroków wykładał im, co o Nim było napisane we wszystkich Pismach. [Łk 24,27]
W powyższym fragmencie Mesjasz nie odnosi się do innych źródeł jak tylko do Biblii a zatem całe Pismo Św. jest kontekstem do wyjaśniania samego Pisma.
Omówmy pokrótce 2 podstawowe zasady interpretacji Biblii, wywodzące się z Izraela – p’szat – prosty – wyjaśnianie w oparciu o gramatykę języka i kontekst kulturowy oraz metoda alegoryczna – midrasz. Słowo drasz /midrasz – szukać, poszukiwanie – służy do omawiania symboli, które występują w Biblii. Zasada midraszu wyjaśnia i omawia symbole w oparciu o metodę p’szat. Mamy tu zatem określoną kolejność.
Albowiem Królestwo Niebios podobne jest do pewnego gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem najmować robotników do swej winnicy. [Mt 20:1]
W powyższym fragmencie Ewangelii według Mateusza jest mowa o dzierżawcach winnicy – mamy tu ukryte pewne symbole. Zgodnie z zasadami poprawnej interpretacji Biblii należy odszukać pojęcie wyrazu winnica. Znajdujemy odpowiedź u proroka Izajasza:
Zaiste, winnicą Pana Zastępów jest dom izraelski, a mężowie judzcy ulubioną jego latoroślą. Oczekiwał prawa, a oto – bezprawie; sprawiedliwości, a oto – krzyk. [Iz 5:7]
Powyższy fragment wyjaśnia pojęcie symbolu winnicy – proste wyjaśnienie symbolu/alegorii w Biblii. W innym przypadku mamy Przypowieść o roli i ziarnie. Wyjaśnienie znajdujących się tam symboli następuje w Ewangelii według Łukasza:
A On im rzekł: Wam dane jest poznać tajemnice Królestwa Bożego, ale innym podaje się je w podobieństwach, aby patrząc nie widzieli, a słuchając nie rozumieli. A podobieństwo to znaczy: Ziarnem jest Słowo Boże.
[Ew. Łk 8:10-11]
Ziarnem zatem jest Słowo Boże. Rozwiązywanie takich zestawień nie jest trudne i nie wymaga tworzenia skomplikowanych interpretacji ani posiadania nadprzyrodzonej wiedzy, tak jak to występuje w stwierdzeniach podanych przez Orygenesa. Ponadto wszystkie proroctwa zawarte w Biblii musielibyśmy traktować w sposób alegoryczny, co znacznie zniekształca właściwy przekaz słów Boga. A tym czasem Biblia jest jedyna księgą natchnioną, posiadającą liczne proroctwa wypowiedziane przez Samego Boga i przez Jego proroków, które wypełniają się z dokładnością 100-procentową. Dosłowność wypełnienia proroctw ma ogromne znaczenie dla zrozumienia całej Biblii.
Kościoły znajdujące się na terenie Syrii Palestyńskiej przyjęły wykładnię na temat interpretacji Biblii przez Orygenesa i stamtąd rozprzestrzeniały się do innych gmin Kościoła. Orygenes mimo, iż był uznany za heretyka miał wielu zwolenników. Jeden z nich – Pamfilos – gorący wielbiciel Orygenesa – założył szkołę teologiczną i zgromadził wielki księgozbiór, z którego korzystali m. in. jego uczeń Euzebiusz i Hieronim. W ten właśnie sposób herezje Orygenesa szerzyły się jako „prawowierna” doktryna Kościoła by ostatecznie zatriumfować podczas Soboru Nicejskiego w roku 325 dzięki Euzebiuszowi, Konstantynowi i ich naśladowcom /włączając Kościół Rzymskokatolicki/. „Nikczemny naród Żydowski” został zepchnięty z planu Bożego i zastąpiony „nowym Izraelem” czyli Kościołem, na czele, którego miał niedługo stanąć cesarz, zaś szerokie grono biskupów miało stanowić o wykładni Słowa Bożego. Zachęcamy do zapoznania się w tym miejscu z artykułem o postanowieniach Soboru Nicejskiego.
podsumowanie
Podsumowując, każdy kto chce interpretować Biblię w oparciu o wykładnię Orygenesa i w oderwaniu od tradycji hebrajskiej musi rozumieć, że staje się członkiem kościoła o postawach antyżydowskich, gdzie taki właśnie sposób interpretacji Biblii jest od niego wymagany. Postawa antyżydowska jest na stałe wpisana w założeniach powyższej, fałszywej teologii i staje w opozycji zarówno wobec Izraela jak i wobec Jedynego Boga Izraela. Tych dwóch sposobów interpretacji nie da się ze sobą pogodzić. Jeden bowiem jest prawdziwy a drugi jest fałszywy. Wybierając ten drugi zgadzamy się na to, że nie poznamy prawdy Biblijnej w pełni a będziemy tylko krążyć wokół zafałszowanych faktów. Natomiast nie będziemy mogli poznać prawdy o Bogu i Jego woli wobec człowieka a tym samym będziemy się oddalać od jedynej Bramy, która jest „wąska” a którą jest Mesjasz i grozi nam wchodzenie na drogę „szeroką”, która wiedzie do zagłady.
Tymczasem, wiele proroctw zawartych w Biblii potwierdza wciąż aktualne Przymierze Jedynego Boga z ludem Izraela a część z nich jeszcze się nie wypełniła. A zatem lud Izraelski jest nadal ludem wybranym przez Boga mimo swojej wieloletniej niewierności. Bóg który jest wierny Swoim obietnicom danym w minionych czasach Izraelowi dochowuje danego im słowa. Oczywiście ewangelia jest skierowana także do innych narodów ale poganie nie zastępują Izraela w planie zbawienia. Zarówno poganie jak i Żydzi dostępują zbawienia na tych samych warunkach i tylko w przymierzu, którego gwarantem jest Jeszua H’Mesjasz. Żadna teologia nie jest w stanie zmienić tego faktu … no chyba, że ktoś chce iść drogą Orygenesa i odrzucić jedyną prawdę objawioną przez Boga w Biblii a tym samym być w opozycji względem Boga i Jego Słów.
Do was zaś, którzy jesteście z pogan, mówię: Skoro już jestem apostołem pogan, służbę moją chlubnie wykonuję; Może w ten sposób pobudzę do zawiści rodaków moich i zbawię niektórych z nich. Jeśli bowiem odrzucenie ich jest pojednaniem świata, to czym będzie przyjęcie ich, jeśli nie powstaniem do życia z martwych? A jeśli zaczyn jest święty, to i ciasto; a jeśli korzeń jest święty, to i gałęzie. Jeśli zaś niektóre z gałęzi zostały odłamane, a ty, będąc gałązką z dzikiego drzewa oliwnego, zostałeś na ich miejsce wszczepiony i stałeś się uczestnikiem korzenia i tłuszczu oliwnego, To nie wynoś się nad gałęzie; a jeśli się chełpisz, to pamiętaj, że nie ty dźwigasz korzeń, lecz korzeń ciebie. Powiesz tedy: Odłamane zostały gałęzie, abym ja był wszczepiony. Słusznie! Odłamane zostały z powodu niewiary, ty zaś trwasz dzięki wierze; nie wynoś się, ale się strzeż. Jeśli bowiem Bóg nie oszczędził gałęzi naturalnych, nie oszczędzi też ciebie. Zważ tedy na dobrotliwość i surowość Bożą – surowość dla tych, którzy upadli, a dobrotliwość Bożą względem ciebie, o ile wytrwasz w dobroci, bo inaczej i ty będziesz odcięty. Ale i oni, jeżeli nie będą trwali w niewierze, zostaną wszczepieni, gdyż Bóg ma moc wszczepić ich ponownie. Bo jeżeli ty, odcięty z dzikiego z natury drzewa oliwnego, zostałeś wszczepiony wbrew naturze w szlachetne drzewo oliwne, o ileż pewniej zostaną wszczepieni w swoje drzewo oliwne ci, którzy z natury do niego należą. [Rz 11:13-24]
